Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

ЎЗБЕК ТИЛИ МОРФЕМИКАСИ олий ўқув юртлари филология факультетлари учун ўзбек тилидан қўлланма.

Олий ўқув юртларй филолотия факультетлари учун ўзбек тйлидан қўлланмалар яратиш долзарб масала бўлиб қолди. Чунки,. мавжудлари узоқ йиллар мобайнида фойдаланиб келинганлиги, давр талабидан орқада қолганлиги аён бўлнб қолди. Ушбу эҳтиёжни ҳисобга олиб ЖУУИ мазкур қўллан- манй чоп этишга қарор қилди. Уйлаймнзки, ўзбек тили ўзак морфемалари ва аффиқс морфемаларийинг.ўзига хос хусу- сиятлари бир-бирига муносабаг. муфассал баён Қилинган мазкур қўлланма илм толйблари, ўқитувчилар учун фойда- дан ҳоли бўлмас.

Ҳозирги ўзбек адабий тили ЛЕКСИКОЛОСИЯ ВА ФРАЗЕОЛОГИЯ.

Узбекистондаги педагогика институтларининг ўзбек тили ва адабиёти факультетларида ўтилади- ган тилшунослик циклига кирадиган фанлар ора- сида «Ҳозирги ўзбек адабий тили» курси асосий ўринни эгаллайди. Бу курс кириш, лексикология ва фразеология, фонетика ва орфоэпия, графика ва орфография, грамматика (морфология, синтак- сис) ва пунктуация қисмларидан иборатдир.

TILSHUNOSLIKKA KIRISH.

Ushbu qo‘llanma oliy o`quv yurti, litsey, akademik litseylar, kasb-hunar kollejlari talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, tilning mohiyati, til va jamiyat, til va nutq, til va tafakkur munosabati, dunyo tillari tavsifi va tasnifi, til fanining bo‘limlari haqida umumiy ma’lumot berish, til haqidagi bilim ko‘nikmalarini chuqurlashtirish maqsadini qo‘yadi.

ЎЗБЕК ЭПИК ШЕЪРИЯТИДА ХАЛҚЧИЛЛИК XVIII АСР ВА XIX АСРНИНГ БИРИНЧИ ЯРМИ.

Асар ўзбек эпик шеъриятида халқчиллик масаласи- га бағишланган бўлиб, унда ўзбек достонлари, хусусан, XVIII аср ва XIX асрнинг биринчи ярмида яратилган эпик шеърият намуналари ҳақида фикр юритилади. Шу асосда ўзбек адабиётида эпик шеъриятнинг ривожлани- ши, улардаги халқчиллик ҳақида атрофлича маълумот берилади. Уша давр эпик шеъриятининг намуналари «Булбул ва Гул», «Ҳусн ва Дил», «Баҳром ва Гулан- дсм», «Ҳафт гулшан» достонларининг ўзбек адабиёти тарихнда тутган ўрни кўрсатиб берилади. Асар адабиётшунос, олий ўқув юртлари филология факультетлари студентлари ва ўзбек адабиёти тарихн билан қизиқувчиларга мўлжалланади.

СЎЗ ЭСТЕТИКАСИ.

Бронпорада тмд эетстикасп — спмошгм, паропнм, антоинм, эс- кпргап сўз ва диалсктпамлар ҳадпда фикр юритилади. Сўашшг услуб ва нпдивпдуал услуб бнлаи боглиқ баднпй-эстстик қнммати ҳаҳнда қмзпқарлн мат.лумотлар кслтнрнлган, Броипора тнл эететпкаси масалаларп бнлап қпзнқувчн кснг китобхонлар оммаснга мўлжаллангаи.

ТАРИХИЙ БАДИИЙ АСАР ВА ДАВР ТИЛИ МАСАЛАЛАРИ Пиримқул Қодировнинг «Юлдузли тунлар. Бобур» романи материаллари асосида.

Ушбу китоб ўзбек филологияси илмида бадиий асар, аниқроги, тарихий бадиий асарларда давр тилининг берилиши масалаларини ўрганишга багишланган. Тарихий романларнинг ўрганилиши, асар воқеалари тасвирланаётган давр тилининг кўриниши, тарихий мав- зуда ёзилган бадиий асарларда тил лексик қатламларининг бери- лиши, тарихий романларнинг тили ва услубига хос характерли то- монлар тадқиқ этилган. Тадқиқот объекти сифатида Ўзбекистон халқ ёзувчиси Пиримқул Қодировнинг «Юлдузли тунлар. Бобур» тарихий романи олинган. Масаланинг ўрганилиши натижасида ёзувчининг тилдан фойдаланиш маҳораги кўрсатилган. Монография филология илми, бадиий асар тили ва услуби ма- салалари билан қизиқувчиларга, аспирант ва магистрантларга мўлжалланган.

ТИЛШУНОСЛИКНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ (ИЛМИЙ МАҚОЛАЛАР ТЎПЛАМИ) VI КИТОБ.

Тўпламда замонавий тилшуносликнинг энг долзарб масалаларига бағишлан- ган илмий мақолалар жамланган. Қизиқарли тадқиқотлар, янгича қарашлар, дадил фикрлар баён қилинган, баҳсли масалалар кўтарилган. Тўплам филолог мутахассислар, талабалар ва тилшунослик ихлосмандларига мўлжалланган.

Bizning shahrimizda o`g`ri yo`q

Biz o‘tgan mingyilliklar davomida jahon sivilizatsiyasiga ulkan hissa qo'shgan, uni olzgartira olgan xalqmiz. Madaniyat, san’at, axloq, falsafa, fan va adabiyot sohasida buvuk ajdodlarimiz qoldirgan ulkan meros hali-hamon dunyoning bare ha rivojlangan mamlakatlari tomonidan e'tirof etilib, o‘rganib kelinadi.

Навоийнинг нигоҳи тушган...

Кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.

Навоийни куйлаймиз

Кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.

ТИЛ ҚУРИЛИШИНИНГ АСОСИЙ БИРЛИКЛАРИ (талаба, тадқикотчи, аспирантлар учун қўлланма).

Қўлланма университет ўзбек филологияси факультети тил гуруҳи талабалари учун ёзилди. Унда тил, лисон ва нутқ, тил бирлиги, лисоний бирлик ҳамда нутқий бирлик ҳақида, тил қурилишининг асосий бирликлари, тил қурилишининг асосий босқичлари, уларни ўрганувчи соҳалар ҳақида бирламчи энг зарур маълумот берилди. Кўлланмадан илмий тадқиқот билан шуғулланувчи ёш мутахас- сислар ва аспирантлар ҳам фойдаланади.

Муқаддас хазина

Тўпламда болаларга аталган энг сара асарлари жамланган.

НУЖИМИЗ КЎРКИ.

Бу китобча ўзбек тили иборалари_ ҳацида умумий маълумот бе- ради. Унда фразеологик бирликларнинг муҳим белги-хусусиятлари қўшма сўзга, эркин боғланмага, тўғри маъноли турғун боғланмага, аналитик формага, мақол ва афоризм каби ҳодисаларга қиёсан таҳлил қнлииган. Ибораларнииг семантик бирлик сифатида сўзга эквивалентлнги улардаги полисемия, синонимия, антонимия, омони- мия ҳодисалари асосида исботланган. Қитобча кеиг жамоатчиликка — барча тил шинавандаларига — мўлжаллаб ёзилдн, шу сабабли табиати жуда мураккаб кўпгииа ҳодисалар мумкин қадар содда ва ихчам баён қилинди.

ТАФАККУР ва ТИА ТАРИХИДАН (IX—XV асрлар).

Тафаккур ва тил муаммоси жуда кенг ҳамда мураккаб масаладир. Шунинг учун биз қуйида мазкур масалапи ўтмишда Узбекистон халқлари қандай ўрганганлиги ва у ҳақдаги таълимот- нинг қандай қилиб ривожлапганлигини тарихий жиҳатдап, гарчи қисқа бўлса-да, баён қилиб бе- ришга ҳаракат қиламиз. Уйлаймизки, бу — та- факкур ва тил тўғрисидаги қарашларпп ҳамда у ҳақдаги ҳозирги билимларни чуқурроқ тўшу- ниб олишга ёрдам бсради.

Минг бир рубоий

Кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.

ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ТАРАҚҚИЁТ БОСҚИЧЛАРИ.

Тил—бу тарих. Тил—бу халқ. Зеро, тилга шу нуқтаи иазардан қарамснимиз даркор. Тилидан ажралган халқ гарихидан ажралади, демакдир. Тил жамиятга хизмат қилади. Жамиятда, ижтимоий ҳаётда бўладиган ўзгариш :юа тилда у ёки бу даражада ўз аксиня топади. Бироҳ, тилда бўладиган ўзгариш жамиятда бўладиган ўз- гаришлардан фарҳли ўлароҳ, жуда секинлик билан содир бўлада. Тилдаги бу икки ҳолат, яъни барҳарор- лик ва ижтимоийлик халҳ тили ва тарих бирга ўрганилгандашна ўзининг тўгри ш|юдасини тонади. Худда шундай кузатиш усули, хусусан, ўзбек тили учун бугунги кунда жуда зарурдир. Бу заруриятни яна шундай изоҳлаш, асослаш ўришш бўлади