Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

Kuzgi Yaproqlar

Taniqli shoir Miraziz A`zamning ushbu devoniga uning turli yillarda yozgan g`azalllari, muxammaslari, ruboiylari, tuyuqlari, shuningdek, Sharqning daho shoirlari ijodidan tarjimalari kiritildi.

Изгнанные но не сломленные. Дневник графини Ольги Васильевны Сиверс 1918-1920

Публикуемые в настоящем издании дневниковые записи принадлежат перу моей прабабушки графини Ольги Васильевны Сиверс, урожденной Даниловой.

Men kim Sohibqiron Jahongir Temur

Франциялик тарихчи олим, адиб Марсель Брионнинг Буюк бобомиз Амир Темур ҳақидаги мазкур китоби АҚШ ва Ғарбий Европа давлатларида бир неча маротаба чоп этилган бўлиб, энг сара асарлар қаторига киради. Эътиборли жиҳати шундаки М.Брион томонидан тартиб берилган ушбу китоб тўлалигича Соҳибқирон Амир Темурнинг ўз қўли билан ёзилган эсталикларидан иборат. Унинг форс тилидаги ягона нусхаси Яман ҳукмдори Жаъфар Подшо кутубхонасида сақланган, кейинчалик эса Англияга олиб кетилган. Мазкур асарни ўқиш асносида улуғ бобокалонимизнинг ўзига хос жиҳатлари билан ҳам танишасиз, фаолияти қанчалар ибратли эканлигига амин бўласиз. Китобда баён этилган Амир Темурнинг ҳаёти ва фаолияти барча учун бирдек сабоқ мактаби бўлиши шубҳасиз.

Ityurak

Aксарият ёзувчилар ҳаёт ҳақиқатларини айтишда рамзийликдан фойдаланадилар. Булгаковнинг мазкур асарини ўқирканмиз, шўро жамиятининг кирдикорлари фантастика тарзида фош етилганига гувоҳ бўламиз. Олим Преображенский итга одам миясини кўчириб ўтқазади ва жонивор Шариков деб ном қўйилган одамсифат махлуққа - онгли, аммо итюрак бир мавжудотга айланади. Ўша даврда бу образни аслида болшевиклар доҳийсининг тимсоли, деб баҳолашган. Ҳозирги замонда эса илм-фан ютуқларининг-сунъий урчитиш йўли билан турли жониворлар ва ҳаттоки инсон клонини яратишга урунишларнинг оқибатида юзага келадиган ҳалокат - ҳар хил зомбию манқуртлар, мутантлар пайдо бўлиши мумкинлиги англашилади. Aсарни дастлабки мутолаада тушунмаслик ва Булгаков мақсадига етиб бормаслик табиий. Китобни қайта қўлимизга оларканмиз, ундаги баъзи образларни атрофимизда кўрамиз. Ким эдигу, ким бўлдик ёки ким бўламиз- ҳеч бўлмаганда ўзимизни тафтиш қилиш пайти келди..

Layli va Majnun

Ishq-muhabbat hamisha badiiy adabiyotning bosh mavzusi bo‘lib kelgan. Bu mavzuda odamzod dastlab og‘zaki termalar, xalqona qo‘shiqlar, dostonlar yaratgan bo‘lsa, keyinchalik qissalar, romanlar yaratilgan. Sharqda «Farhod va Shirin», «Tohir va Zuhra», «Vomiq va Uzro» kabi oshiq-maʼshuqlarning muhabbati hamon tillarda doston. «Layli va Majnun» dostoni ular orasida alohida o‘rin tutadi. «Layli va Majnun» dostoni ilgari ham nasriy bayon qilingan. Biroq oldingi bayonlar dastlabki urinish bo‘lgani uchun qator kamchiliklardan xoli emas. Navoiy asarlarini nasriy bayon qilish mumtoz adabiy tilni bilish barobarida badiiy puxtalikni ham talab qiladi. Vahob Rahmon nasriy bayoni asosida tuzilgan «Layli va Majnun» dostonining mazkur yangi nasriy tabdili asliyatga juda yaqinligi bilan eʼtiborga molik.

Jek London

Ёзувчи Жек Лондон бир қарашда Мартин Иден тимсолида ўзини тасвирлайди. Ҳаёт нақадар оғирлиги, меҳнат қаттиқлиги, ишонч поймол бўлиши, муҳаббат саробга айланиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантиради. Инсон асли қадрлаши керак бўлган туйғулар, муносабатлар жамиятдаги ноқисликлар сабаб оёқости бўлиши ҳеч гап эмаслигини айтмоқчи бўлади. Ўқувчига буни уқтира олади ҳам.

To'maris

Cho‘l bahor kelinchagi oyog‘i ostiga chechaklar bilan bezalgan yashil poyandozini yoyib tashlagan. To‘rg‘aylar havoda pirillab ko‘klamga madhiya o‘qimoqda. Rango-rang kapalaklar chechaklarning xushbo‘y hididan mast. Allaqanday uzun oyoqli qushlar o‘tlar orasida dumlarini likillatib, katta-katta bosib yuradi, toshbaqalar burishib ketgan xunuk bo‘yinlarini o‘tlarga cho‘zadi, qo‘ng‘izlar esa orqalariga qarab yurib, tezakdan yasagan qumaloqlarini allaqayoqqa yumalatadi. Qizg‘ish-qo‘ng‘ir bir ilon o‘t orasidan o‘rmalab kelib, atrofni tomosha qilayotgandek qaqqayib qolgan yumronqoziqqa tashlanadi, qushlarga o‘xshab chirqillab turgan kaltakesaklar qo‘rqib ketib oyoqlari bilan qumloq yerni ikki yonlariga chiqarib, tuproq ostiga yashirinadi. Ba’zan ovullar yaqnnidan ko‘kraklari oppoq sayg‘oqlar gala-gala bo‘lib chopib o‘tadi, yer gumburlab ketadi.

Sabo va Samandar

Муҳаббат! Севиб-севилмаган, камида чинакамига севмаган киши бу асардан завқ ололмайди. Шунчаки, севги ҳақида сал бўрттирилган чиройли асар, деб қўя қолади. Ўзлигини англаш йўлидаги ҳар бир инсонда камида бир марта кучли руҳий инқироз даври бўлади. (Кимсан Толстойда ҳам ёшлик, ҳам кексалик даврида бўлган.) Шунда саволлар туғилади: Мен кимман? Бу дунёга нима учун келдим? Ҳаётнинг маъноси нима? Қаердан келдим? Қаерга кетаман? Руҳ борми? Ўлгандан кейин руҳ яшайдими? У дунё борми? Чин дилдан, чин дилдан севган одамда бу саволлар пайдо бўлмайди. Унинг ҳаётдан маъноси бор, у бошқа маъно изламайди. Ким(лар)дир айтиши мумкин, фақат Оллоҳни севинглар деб. Лекин ҳар ҳолда Худо Момо Ҳаволарни фақат кўпайиш учун яратиб қўймагандир. Бир илоҳийлик инсон ва инсон ўртасидаги севгида ҳам бордир. Бу асар шундай илоҳий муҳаббат ҳақида.

Kapitan qizi

«Rus sheʼriyatining quyoshi» deb nom olgan Aleksandr Sergeyevich Pushkin nasrda xam, nazmda xam samarali ijod qilgan buyuk siymodir. U yangi rus adabiyotining asoschilaridan biri sifatida rus madaniyati tarixiga kirdi. Pushkin o‘zining yo‘l xotiralari, badihalari, tarixiy roman va qissalari bilan nasrchilik janriga asos soldi. Shoir ijodida ertaklar ham alohida o‘ringa ega. Uning ijodi rus dramasi va teatri taraqqiyotida ham muhim rol o‘ynadi.

Morrining seshanba darslari

Ушбу китоб инсонни умрнинг ҳар лаҳзасидан унумли фойдаланишга, ўзгаларга меҳр улашишга, ҳар бир ўзгариш ва хатти-ҳаракатданмҳикмат қидиришга, бир сўз билан айтганда, шунчаки яшамасликка ўргатади. Ёзувчи ёзиқлари орқали руҳ тетиклиги ҳар нарсага қодирлигини, руҳият кучли бўлса, инсон табиатини ҳам гўзаллаштириб боришини кўрсатиб ўтади. Мазкур асар орқали китобхон яқинларининг қадрини, соғликнинг нақадар зарурлигини, умрнинг қанчалик бебаҳолигини англайди ва ҳаётига ўзгача кўз билан қарай бошлайди.

O'tkan kunlar

Modomiki, biz yangi davrga oyoq qo‘ydik, bas, biz har bir yo‘sunda ham shu yangi davrning yangiliklari ketidan ergashamiz va shunga o‘xshash dostonchiliq, ro‘monchiliq va hikoyachiliqlarda ham yangarishg‘a, xalqimizni shu zamonning «Tohir-Zuhra»lari, «Chor darvesh»lari, «Farhod-Shirin» va «Bahromgo‘r»lari bilan tanishdirishka o‘zimizda majburiyat his etamiz. Yozmoqqa niyatlanganim ushbu — «O‘tkan kunlar», yangi zamon ro‘monchilig‘i bilan tanishish yo‘lida kichkina bir tajriba, yana to‘g‘risi, bir havasdir. Ma’lumki, har bir ishning ham yangi — ibtidoiy davrida talay kamchilik-lar bilan maydong‘a chiqishi, ahllarining yetishmaklari ila sekin-sekin tuzalib, takomulga yuz tutishi tabiiy bir holdir. Mana shuning daldasida havasimda jasorat etdim, havaskorlik orqasida kechaturgan qusur va xatolardan cho‘chib turmadim. Moziyg‘a qaytib ish ko‘rish xayrlik, deydilar. Shunga ko‘ra mavzu’ni moziydan, yaqin o‘tkan kunlardan, tariximizning eng kirlik, qora kunlari bo‘lg‘an keyingi «xon zamonlari»dan belguladim.

Mehrobdan chayon

Turkiston feodallarining keyingi vakili bo‘lg‘an Xudoyorning o‘z xohishi yo‘lida dehqon ommasi va mayda hunarmand — kosib sinfini qurbon qilishi, mamlakat xotin-qizlarini istagancha tasarruf etishi, bunga qarshi kelguchilar tilasa kim bo‘lmasin, rahmsiz jazo berishi ro‘monning mavzu’idir. Xudoyorning bu yo‘ldag‘i birinchi istinodgohi bo‘lg‘an ulamolar, ularning ichki-tashqi ahvoli, axloqi, madrasa va oila hayoti, ulamoda insoniy his bitkanligi va qolg‘ani ham xabosat[1] pardasi ostida sezilmas darajaga yetkanligi mundarija sig‘dirg‘an qadar bayon qilinadir. Bular ro‘monning nomarg‘ub — manfiy qahramonlari. Ikkinchi tarafda mazkur qora kuchlarga qarshi "tuban" sinf — kambag‘allar, ularning xonliq tuzilishiga, qora kuch — ulamo alayhiga chiqishi. Mehnatkash kambag‘allarning axloqi, sajiyasi, oilasi, turmishi va bir-biriga aloqasi, samimiyati.

Uch Og'ayni

«Уч оғайни» романи рус тилида биринчи марта чоп этилиши биланоқ катта шов-шувга сабаб бўлди, китоб кетма-кет миллионлаб нусхада нашр этилди. Шунда ҳам талабни қондириб бўлмади. Одамлар романни бир-бирларидан сўраб олиб ўқишга киришдилар. Кутилмаганда расмий доиралар, коммунистик мафкура ҳимоячиларининг пайтавасига қурт тушиб қолди. Улар Ремаркни ғоясизликда айблаб, унинг ижодига шиддат билан тош ота бошладилар. Ҳатто «ремаркчилик» деган машъум атама ҳам пайдо бўлди. Бу шарпа Ўзбекистонга ҳам етиб келди. Айрим танқидчи ва ёзувчиларимиз, бизга Ремарк асарлари керак эмас, бу асарлар коммунизм қураётган ёшларимизни йўлдан оздиради, деб ғавғо кўтара бошладилар. Шу туфайли унинг асарларини ўзбек тилига таржима қилишга ҳеч ким журъат этмади. Орадан қирқ йил вақт ўтди. Мана, ниҳоят, шу кунларга ҳам етиб келдик. Тарихнинг қудратли ва қайсар чархпалаги ўз ишини қилди... Энди, сизга тақдим этилаётган «Уч оғайни» романига келсак, асар қаҳрамонлари жамиятда бирор лавозим ёки нуфузга эга бўлмаган «майда» одамлар. Аммо уларнинг ҳам файласуф олимлар ва назариётчиларникига ўхшамайдиган ўз фалсафалари ва ўз мантиқлари бор. Қизиғи шундаки, биз уларнинг фикр-мулоҳазалари ёки хатти-ҳаракатларига эътироз билдиролмаймиз, аксинча, асарни ўқиш жараёнида жамият четга суриб ташлаган бу оддий одамларга ҳурматимиз ортиб боради.

Ota

Bolaligimda g`alati bir qand bo`lardi. Har kuni bir dona sotib olib yeyishni xush ko`rardim. Og`zingga solarkansan, meva ta’mini his qilasan. Tugamasaydi, deysan. Sal o`tib qand ichidan achchiq qorishmasi tarqalib, butun sezgilaringni o`ynatadi. Shodon va xotirjam qiyofang norozi va behalovat tus oladi. Shunda ham shu shirinlikni tugatib qo`yish ishtiyoqida davom etasan

Otalar va bolalar

Mashhur rus yozuvchisi I.S.Turgenevning o‘z davrida katta shuhrat qozongan ushbu “Otalar va bolalar” romani rus adabiyotshunosligida yozuvchi ijodining cho‘qqisi sifatida talqin etiladi. Adib bosh qahramon Bazarov obrazida hurfikrlilik va yangilik sari intilish kabi fazilatlarni asaming asosiy g‘oyasi sifatida talqin etadi. Kitobdagi voqealar o‘sha davrda chiriy boshlagan jamiyatni shunchaki isloh etish emas, balki poydevorini tagtugi bilan yo‘q qilib, yangisini barpo etish kerakligini ko‘rsatib beradi. Turgenev Bazarovdagi nigilizmni (barcha narsalarni inkor qilish) tasvirlash orqali rus yoshlariga xos xaraktemi ham namoyon etgan. Kattalarni hurmat, kichiklarni izzat qilishga o‘rgatuvchi ushbu asar mutolaasi kitobxonga zavq bag‘ishlaydi, degan umiddamiz.

Ona lochin

Qahramonning ona lochin deb atalishi bejiz emas. Kitobni o'qish jarayonida uning temuriylar saltanatida yorqin iz qoldirgan, ma'naviy dunyosi boy, aql-zakovatda zamonning eng peshqadam ayollaridan biri bo'lganiga ishonch hosil qilamiz. Zarur chog'larda qattiqqo'l, lekin vujudi ipakdek mayin va mehribon Gavharshodbegimning temuriyzodalarni tarbiyalash, navqiron iste'dodlarni kashf etish, ularni mehr-muruvvat bilan onalarcha parvarishlash singari fazilatlari, ayniqsa, Mirzo Ulug'bek, Husayn Boyqaro va Alisher Navoiy bilan bo'lgan munosabatlarida yorqin gavdalantiriladi. «Ona lochin vidosi» Gavharshodbegim obrazi badiiy adabiyotda bu qadar keng va atroflicha gavdalantirilgan dastlabki asardir.